Zelden worden uitzendingen van televisieprogramma’s preventief verboden door de Nederlandse rechter. In een recente uitspraak van de rechtbank Midden-Nederland over het programma ‘Project P: Stop het Pesten’ van RTL5, gebeurde dit echter wel.
In het programma Project P: Stop het Pesten filmt een leerling (door middel van een verborgen camera in een speciaal daarvoor geprepareerde rugzak) het pestgedrag van zijn medeleerlingen dat plaatsvindt in en om de school. Buiten de leerling, zijn ouders en de medewerkers van het programma, is niemand op de hoogte van het feit dat er gefilmd wordt. Het is de bedoeling dat de klasgenoten van de gepeste leerling achteraf geconfronteerd worden met de beelden.
In de aflevering waar het in deze procedure om gaat, heeft een 12-jarige MAVO-leerling met een verborgen camera het pestgedrag van zijn klasgenoten gefilmd. RTL heeft een selectie van de opgenomen beelden getoond aan de klasgenoten van deze leerling. Dit is gedaan door middel van een groot scherm op een voertuig, dat geparkeerd stond op de toegangsweg tot de sportvelden waar de leerlingen gymles hadden. Ook van deze confrontatie zijn opnames gemaakt. De school waarop de opnames hebben plaatsgevonden, heeft aangegeven geen enkele medewerking te zullen leveren aan het programma.
RTL is van plan om een selectie van de gemaakte beelden uit te zenden, waarbij beelden van de leerlingen ‘geblurd’ zullen zijn. De school, ouders van twintig leerlingen en negen docenten beginnen echter een kort geding procedure om deze uitzending verboden te krijgen.
Het gevorderde verbod op het uitzenden van de beelden is een beperking van de vrijheid van meningsuiting van RTL. Dit recht zou in deze situatie kunnen worden beperkt, wanneer de uitzending van de beelden door RTL een zodanige inbreuk maakt op de persoonlijke levenssfeer van de klasgenoten en de docenten van de school, waardoor de inbreuk onrechtmatig is. Voor het antwoord op de vraag welk recht – het recht op vrije meningsuiting van RTL of het recht op privacy van leerlingen en docenten – zwaarder weegt, moeten de wederzijdse belangen worden afgewogen door de rechter. Voor de invulling van deze belangenafweging wordt gekeken naar de concrete omstandigheden van het geval.
De rechter is van oordeel dat het gebruik van de met de verborgen camera opgenomen beelden een onevenredige inbreuk maakt op de rechten van de klasgenomen. Met name van belang daarbij is, dat een school een niet-openbare ruimte is, waarbij leerlingen er op moeten kunnen vertrouwen dat zij zich in een veilige (leer)omgeving bewegen, zonder dat zij er op bedacht hoeven te zijn dat er beelden van hen gemaakt worden met een verborgen camera. Het feit dat RTL de misstand van het pesten in het algemeen aan de kaak wil stellen, levert volgens de rechter onvoldoende grond op om het gebruik van een verborgen camera in deze situatie te rechtvaardigen.
De rechter is daarnaast ook kritisch over de confrontatie van de klasgenoten met de verborgen camera beelden. Volgens de rechter kan in redelijkheid niet gesteld worden dat het de klasgenoten vrij stond om de beelden niet te bekijken, omdat RTL de toegangsweg tot het sportveld door een groot voertuig had geblokkeerd. Ook werden de leerlingen opgevangen door een bekende presentator die de leerlingen vroeg te blijven en werd de gymleraar bewust op afstand gehouden. Daarnaast is de rechter van mening dat uit de geblurde beelden op eenvoudige wijze de identiteit van de klasgenoten is af te leiden. Ook is aannemelijk dat door verspreiding van berichten, beelden en foto’s via social media de kring waarbinnen klasgenoten herkend worden, wordt vergroot. Bovendien zijn dit soort berichten op social media niet makkelijk meer te verwijderen.
Op grond van deze concrete omstandigheden, komt de rechter tot de conclusie dat de belangen van de leerlingen zwaarder wegen dan het recht van RTL op vrijheid van meningsuiting. Dit betekent dat de beelden gemaakt met de verborgen camera en de beelden van de confrontatie niet mogen worden uitgezonden. Wanneer RTL in strijd met dit verbod de beelden toch uitzendt, moet zij een dwangsom betalen van € 250.000,- . Naar verwachting zal RTL dus geen gebruik maken van deze beelden in een toekomstige uitzending.