Op 1 juli 2014 treedt de nieuwe Algemene Groepsvrijstellingsverordening (“nieuwe AGVV“) in werking. De nieuwe AGVV vervangt de oude Algemene Groepsvrijstellingsverordening (“oude AGVV“) die nog tot en met 30 juni 2014 van toepassing is. Met de nieuwe AGVV zal de (decentrale) overheid meer mogelijkheden hebben tot het verlenen van legale steun aan ondernemingen zonder voorafgaande aanmelding bij de Europese Commissie (“EC“). De EC zet met deze verordening een nieuwe stap in de richting van de door haar voorgenomen modernisering van het staatssteunrecht die onder meer ertoe strekt om “goede staatssteun”, en daarmee dus economische groei, te stimuleren.
Hoofdregel: steun zonder aanmelding is verboden
Het uitgangspunt in het staatssteunrecht is dat de overheid geen steun mag verlenen aan ondernemingen zonder dat deze steun vooraf aangemeld en goedgekeurd is door de EC. Dit uitgangspunt heeft een grote reikwijdte. Immers, elke entiteit die enige economische activiteit verricht kwalificeert als een onderneming. Daarbij komt dat een eventuele ideële doelstelling van deze entiteit niet relevant is voor de vraag of er sprake is van een onderneming. Dit met als gevolg dat private partijen en instellingen, die niet behoren tot de groep van klassieke marktdeelnemers, ook als ondernemingen kwalificeren. Voorbeelden zijn musea, vliegvelden en woningcorporaties. Wanneer de overheid steun verleent aan ondernemingen zonder eerst de steun door de EC te laten beoordelen, dan kan de EC een bevel geven om de verleende steun (met rente) terug te vorderen, een plicht die overigens ook los van een dergelijk bevel geldt en ook door nationale rechters kan worden gehandhaafd.
De (nieuwe) AGVV als uitzondering op de hoofdregel
Een belangrijke uitzondering op de zojuist besproken plicht om steun vooraf door de EC te laten beoordelen vormt de nieuwe AGVV. De EC verwacht dat driekwart van de staatssteunmaatregelen genomen door lidstaten en tweederde van de hoeveelheid verleende steun onder de reikwijdte van de nieuwe AGVV zullen vallen.
In artikel 1 nieuwe AGVV wordt uiteengezet op welke categorieën steun de AGVV van toepassing is. Uit dit artikel blijkt dat de nieuwe AGVV categorieën van de oude AGVV voor een groot deel overneemt en een aantal nieuwe categorieën steun (zonder voorafgaande melding bij de EC) mogelijk maakt. Deze nieuwe categorieën steun zijn:
- Steunmaatregelen tot herstel van de schade veroorzaakt door bepaalde natuurrampen;
- Sociale vervoersteun ten behoeve van bewoners van afgelegen gebieden;
- Steun voor breedbandinfrastructuur;
- Steun voor cultuur en instandhouding van het erfgoed;
- Steun voor sportinfrastructuur en multifunctionele recreatieve infrastructuur;
- Steun voor lokale infrastructuurvoorzieningen.
De voorwaarden van de nieuwe AGVV
Het feit dat een steunmaatregel valt onder een van de in artikel 1 genoemde categorieën leidt op zichzelf niet tot een vrijstelling van de plicht om de maatregel bij de EC te melden. De steunmaatregel moet namelijk, om voor die vrijstelling in aanmerking te komen, ook voldoen aan de voorwaarden die neergelegd zijn in hoofdstukken 1 en 3 van de nieuwe AGVV (artikel 3). Hoofdstuk 1 bevat een aantal algemene voorwaarden dat van toepassing is voor alle categorieën staatssteun genoemd in artikel 1 van de nieuwe AGVV. Zo worden in dit hoofdstuk onder andere financiële drempels genoemd die de verleende steun niet mag overschrijden (artikel 4). Hoofdstuk 3 daarentegen zet per categorie steun uiteen aan welke voorwaarden de onder een bepaalde categorie vallende staatssteunmaatregel dient te voldoen.
Tot slot
Overheden – als (mogelijke) verstrekkers van staatssteun – en partijen, die van de (decentrale) overheid steun (willen) ontvangen, doen er verstandig aan om steunmaatregelen af te stemmen met de nieuwe AGVV. Daarmee wordt de tijdrovende plicht tot aanmelding bij de EC vermeden. Op 1 juli 2014 zullen verder ook de nieuwe Richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen 2014-2020 en de nieuwe Richtsnoeren inzake milieubescherming en energie 2014-2020. Deze richtsnoeren bieden eveneens mogelijkheden om steun te verlenen zonder aanmelding bij de EC.