Burger wordt straks doorgelicht zoals profiel van crimineel wordt opgesteld
De Nederlandse overheid gaat grote hoeveelheden persoonsgegevens van burgers koppelen om daaruit te destilleren of zij frauderen met belasting of uitkeringen. Met technieken van inlichtingendiensten wordt vooraf voorspeld wie in de gaten moeten worden gehouden.
Het nieuwe Systeem Risico Indicatie (SyRI) is bedoeld om gemeenten en overheidsinstanties effectiever te laten zoeken naar mensen die uitkeringen of toeslagen misbruiken. Datamining en patroonherkenning moeten helpen om verdachten eerder te signaleren.
Dat blijkt uit een besluit dat eerder deze maand door het kabinet is genomen, maar waaraan weinig ruchtbaarheid is gegeven. Het is de uitwerking van de vernieuwde Wet Structuur Uitvoeringsorganisatie werk en inkomen (SUWI) die vorig jaar door de Tweede Kamer is aangenomen. Coalitiepartijen VVD en PvdA en oppositiepartijen CDA en SP stelden nog wel enkele schriftelijke vragen bij het wetsvoorstel, maar uiteindelijk kreeg de wet Kamerbrede steun. Ook in de Eerste Kamer was het een hamerstuk.
'De mogelijkheden van gegevensuitwisseling moeten optimaal worden benut', schrijft minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. 'Dit draagt bij aan het draagvlak in de sociale zekerheid en een adequate fraudebestrijding.'
Risicomodel
Voor verwerking in SyRI komen de volgende gegevens in aanmerking, zo meldt de wet: arbeidsgegevens, boetes en sancties, fiscale gegevens, gegevens roerende en onroerende goederen, handelsgegevens, huisvestingsgegevens, identificerende gegevens, inburgeringsgegevens, nalevingsgegevens, onderwijsgegevens, pensioengegevens, reïntegratiegegevens, schuldenlastgegevens, uitkerings-, toeslagen- en subsidiegegevens, vergunningen en ontheffingen, zorgverzekeringsgegevens.
Een overheidsdienst kan aan de hand van deze data een 'risicomodel' opstellen dat als een soort filter fungeert, waarna er vanzelf 'risicomeldingen' uit het systeem rollen: personen die misschien frauderen. Het systeem is vergelijkbaar met het profileren van criminelen. De verdachten komen in een database terecht.
Bezwaren CBP en Raad van State
Zowel het College Bescherming Persoonsgegevens als de Raad van State had grote bezwaren tegen het voorstel. Dit is een 'vergaande beperking van de persoonlijke levenssfeer', aldus de RvS. 'De opsomming lijkt niet bedoeld om in te perken, maar om zo veel mogelijk armslag te hebben.' Doordat de filtercriteria vrijelijk kunnen worden aangepast, zou het profileren kunnen uitmonden in een 'fishing expedition': het hengelen naar specifieke prooien.
Minister Asscher legde de adviezen op belangrijke punten naast zich neer. Ook het verzoek om de burger meer inzicht te geven in wat er met zijn data gebeurt, werd niet ingewilligd. De minister laat in een reactie weten dat 'niet zomaar grote hoeveelheden gegevens aan elkaar worden gekoppeld'. In de wet zijn waarborgen ingebouwd om misbruik van gegevens te voorkomen, stelt het ministerie.
De Belastingdienst heeft nu al toegang tot veel gegevens van burgers, zoals de camerabeelden die de Landelijke Politie in Nederland maakt van kentekenplaten. In tegenstelling tot de politie mag de Belastingdienst die jaren bewaren. Online-medium De Correspondent beschreef gisteren dat opsporings- en inlichtingendiensten, die bestanden bij de Belastingdienst mogen opvragen, op die manier weer toegang hebben tot informatie die ze zelf niet mogen bewaren.
Een overheidsdienst kan aan de hand van deze data een 'risicomodel' opstellen dat als een soort filter fungeert, waarna er vanzelf 'risicomeldingen' uit het systeem rollen: personen die misschien frauderen.