Werkgever past ten onrechte stoelendans methode toe. Rechter draait ontslag terug.

10 augustus 2017  door Jordi Niggelie

De kantonrechter Utrecht heeft het bedrijfseconomisch ontslag van drie bibliotheekmedewerkers terug gedraaid nadat het UWV eerder toestemming had gegeven voor dit ontslag. Volgens de kantonrechter had de Bibliotheek Utrecht ten onrechte het afspiegelingsbeginsel niet toegepast.

Het ging in deze zaak om drie werknemers met de functie Medewerker Bibliotheek die geconfronteerd werden met een reorganisatie binnen Bibliotheek Utrecht. De reorganisatie leidde er volgens Bibliotheek Utrecht toe dat de functie van ‘Medewerker Bibliotheek’ kwam te vervallen waardoor de drie werknemers boventallig werden. Tegelijkertijd creëerde de werkgever een nieuwe functie van ‘Medewerker dienstverlening vestigingen’. Deze methode (een functiegroep laten vervallen en werknemer laten solliciteren op een nieuw gecreëerde functie) staat ook wel bekend als de stoelendansmethode.

In deze zaak maakten alle drie de werknemers kenbaar dat zij in aanmerking wilde komen voor de nieuwe functie. Maar na een assessment concludeerde de Bibliotheek Utrecht dat geen van de werknemers geschikt was voor de nieuwe functie en besloot de werkgever de voorkeur te geven aan andere bibliotheekmedewerkers.

UWV heeft toestemming gegeven voor ontslag

Op 23 september 2016 heeft Bibliotheek Utrecht aan het UWV toestemming gevraagd om de arbeidsovereenkomst met de drie werknemers op te zeggen wegens bedrijfseconomische redenen. Hoewel alle drie de werknemers bij het UWV verweer hebben gevoerd tegen het ontslag, heeft het UWV toestemming voor ontslag verleend.

Daartoe overwoog het UWV als volgt:

“Wij vinden dat Bibliotheek Utrecht de voorgestelde krimp op basis van de beschikbare informatie voldoende inzichtelijk heeft gemaakt. Bibliotheek Utrecht heeft aangevoerd dat de functie van medewerker dienstverlening vestigingen (de nieuwe functie) meer verantwoordelijkheden en een veelzijdiger takenpakket kent. (…) De functie van medewerker dienstverlening vestigingen is meer gericht op coördinatie en facilitering van de diverse diensten en de verschillende bezoekersstromen. Dit vereist andere competenties dan tot op heden vereist in de functie van medewerker bibliotheek. Wij vinden dat Bibliotheek Utrecht aannemelijk heeft gemaakt dat de functie van medewerker dienstverlening vestigingen wezenlijk verschilt van de functie van werknemers. We hebben vastgesteld dat (…) dat de werkzaamheden elkaar wat betreft functie-inhoud deels overlappen, maar dat maakt de functies nog niet uitwisselbaar. We concluderen dat de factoren functie-inhoud, verantwoordelijkheden, vereiste kennis en vaardigheden voor beide functies zodanig verschillen dat in samenhang bezien er geen sprake is van uitwisselbaarheid van de functies.”

Na de verkregen toestemming van het UWV heeft Bibliotheek Utrecht de arbeidsovereenkomsten van de drie werknemers opgezegd tegen 1 maart 2017. Daarbij is aan de werknemers een transitievergoeding betaald.

Werknemers: de oude en nieuwe functie is wel degelijk uitwisselbaar

De drie werknemers wenden zich vervolgens tot de kantonrechter Utrecht met het verzoek hun arbeidsovereenkomsten te herstellen. Zij stellen zich op het standpunt dat het ontslag onterecht is. Volgens de werknemer is hun oude functie van Medewerker Bibliotheek uitwisselbaar met de nieuwe functie van Medewerker dienstverlening vestiging. De medewerkers zijn van mening dat Bibliotheek Utrecht daarom het afspiegelingsbeginsel had moeten toepassen en zij op grond hiervan geplaatst hadden moeten worden in de nieuwe functie van Medewerker dienstverlening vestiging.

Werkgever: van afspiegeling is geen sprake

Bibliotheek Utrecht stelt zich op het standpunt dat het ontslag terecht is gegeven en dat de oude en nieuwe functie niet uitwisselbaar zijn omdat ze essentieel van elkaar verschillen. Bibliotheek Utrecht is daarom van mening dat zij het afspiegelingsbeginsel buiten toepassing had mogen laten en dat zij de meest geschikte bibliotheekmedewerkers mochten selecteren voor de nieuwe functie. De drie werknemers behoorden volgens de Bibliotheek niet tot de meest geschikte medewerkers en dus zijn zij niet geplaatst.

Rechter: werkgever heeft ten onrechte stoelendansmethode toegepast

Bij de beantwoording van de vraag of de oude en nieuwe functies uitwisselbaar zijn, neemt de rechter de functiebeschrijvingen als uitgangspunt. Uit deze functiebeschrijvingen blijkt dat de oude en de nieuwe functies dezelfde hoofdbestanddelen hebben, namelijk:

• de dienstverlening aan klanten/bezoekers en
• de ondersteuning van publieksactiviteiten.

Vervolgens overweegt de kantonrechter:

“Dat de omschrijving van de functie van Medewerker dienstverlening vestigingen veel uitvoeriger is, komt vooral doordat daarin meer woorden worden gebruikt om de spilfunctie van de medewerker te benadrukken. (…) Van een wezenlijke verandering is dus geen sprake. (…) De tussenconclusie luidt dan ook dat uit de algemene omschrijving van de beide functies niet volgt dat van een wezenlijke verandering van de functie-inhoud sprake is. Juist op de aspecten ‘coördinatie’ en ‘facilitering’ (die het UWV bij de motivering van zijn oordeel dat de functies wezenlijk verschillen met name heeft genoemd), moet worden vastgesteld dat de kerntaken van beide functies in belangrijke mate overeenkomen.”

Nu de kantonrechter oordeelt dat de oude en nieuwe functie uitwisselbaar zijn, had de bibliotheek het afspiegelingsbeginsel moeten toepassen. Nu dit niet is gebeurd, gaat de kantonrechter over tot herstel van de arbeidsovereenkomsten van de ontslagen werknemers. De bibliotheek dient daardoor alsnog het loon over de periode van de ontslagdatum (1 maart) tot en met het moment dat de arbeidsovereenkomst is hersteld (31 mei 2017) aan de werknemers te betalen. Daar staat tegenover dat de werknemers de door hen ontvangen transitievergoedingen moeten terugbetalen. Zij blijven immers bij de werkgever in dienst.

Werkgever is bij een reorganisatie aan strikte regels gebonden

Deze uitspraak laat zien dat een werkgever bij een reorganisatie zorgvuldig te werk moet gaan en aan strikte regels is gebonden. Zo kan een werkgever bij het creëren van een nieuwe functie lang niet altijd de werknemers selecteren die volgens hem het meest geschikt zijn voor die nieuwe functie. Ook bij het plaatsen van werknemers in een nieuwe functie kan het afspiegelingsbeginsel als objectieve selectiemethode een rol spelen.

Ook als de oude en nieuwe functie niet volledig uitwisselbaar zijn, maar een deel van de werkzaamheden uit de oude functie wel worden voortgezet in een nieuwe functie, moet op basis van het (omgekeerde) afspiegelingsbeginsel worden bepaald aan welke geschikte werknemer de functie als eerste moet worden aangeboden.

Ook dan staat het een werkgever dus niet vrij om zelf te bepalen welke werknemers hij zelf het liefst wil behouden voor de nieuwe functie. Alleen als het gaat om duidelijk verschillende functies, staat het een werkgever vrij om de stoelendansmethode toe te passen en zelf te bepalen welke werknemers hij het meest geschikt vindt voor de nieuwe functie.

Onze hulp nodig bij een bedrijfseconomisch ontslag?

Wordt u zelf geconfronteerd met een reorganisatie en wilt u weten of het afspiegelingsbeginsel correct is toegepast? Neem dan gerust eens contact met ons op.