Advocatenkantoren beginnen een verdienmodel te ontwikkelen met de blockchain-technologie. Anderhalve week geleden ging bij Holla Advocaten een blockchain-team van start, Van Doorne en Pels Rijcken hadden er al een. “Ik denk dat alle advocaten op den duur met blockchain te maken krijgen.”
Een mooie opsteker voor Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn. Donderdag 14 december won dit kantoor de PON-prijs voor het whitepaper Juridische aspecten van blockchain. Een opsteker vooral voor het team Digitale Transformatie, dat – onder leiding van advocaat/partner Sandra van Heukelom – zakelijke cliënten bijstaat die blockchain willen inzetten voor hun diensten.
Want blockchain is hot, zo blijven de voorlopers van deze nieuwe technologie benadrukken. Het wordt groter dan internet, het gaat elk aspect van het leven beheersen – voor wie er in gelooft. Technologisch vernieuwend en omdat techniek ook veel juridische kanten kent, wordt blockchain ook het domein van juristen. Daarom kent ook Van Doorne sinds anderhalf jaar een blockchain-team en daarom startte Holla Advocaten er begin december ook mee. Zij zullen niet de laatste zijn.
Bij Holla houdt zich een aantal advocaten al langer met blockchain bezig, zegt teamleider Willem-Jan Smits in een vergaderzaal in het pand in ‘s-Hertogenbosch. Hij en een collega-advocaat hebben er inmiddels een dagtaak aan, vier andere leden van het team doen voor de helft van de tijd blockchain-zaken. Bij Van Doorne telt het team drie advocaten. Fulltime blockchain zou best mogelijk zijn, vermoedt advocaat Vonne Laan, maar de advocaten zijn ook werkzaam in andere secties en daar zijn ze óók nodig.
Zekerheid
Blockchain is het bekendst van de technologie waarop bitcoins draaien. Het maakt, zo zegt Smits, waardeoverdracht mogelijk zonder centrale partij. “Concertkaartjes verkoop je nu via Ticketswap. Met blockchain is die centrale partij niet meer nodig. Ik kan rechtstreeks aan jou een kaartje verkopen en garanderen dat jij dat kaartje krijgt. Bij e-mailen is dat anders: ik kan het kaartje in dat geval tegelijkertijd ook aan een ander verkopen. Via blockchain is de koper er zeker van dat hij als enige het kaartje krijgt. Blockchain biedt dus vooral zekerheid.”
In het pre-blockchaintijdperk werd die zekerheid geboden door banken, of instanties als het Kadaster en de Kamer van Koophandel. “Allemaal partijen die ervoor zorgden dat een transactie veilig en zeker verliep krijgen te maken met een geheel nieuwe techniek die voor diezelfde zekerheid kan zorgen. Juristen moeten er wel voor zorgen dat de regels ook toepasbaar zijn op dergelijke transacties.”
Het goede nieuws is, zegt Sandra van Heukelom, dat de huidige wet- en regelgeving blockchain niet belemmert. Vervolgens is het zaak een juridisch correcte omgeving te vinden voor blockchain-transacties.
Fraude
Inmiddels kloppen zakelijke cliënten in grote getale aan. Start-ups, bedrijven uit de financiële sector. Pensioenfondsen, verzekeringsmaatschappijen. Vastgoed- en transportondernemers. Overheden en zorginstellingen. Iedereen vraagt zich af of ze ook iets met blockchain kunnen, anderen hebben blockchain al ingezet maar willen het juridisch correct afdekken, zegt Vonne Laan.
Zo kreeg Holla Advocaten bezoek van een transportondernemer. Die wilde de traditionele vrachtbrieven onder de blockchain-technologie laten draaien. “Dat werkt veel sneller en is minder fraudegevoelig”, zegt Willem-Jan Smits. Aan de transportrechtadvocaten op kantoor werd gevraagd of zo’n ‘blockchain-vrachtbrief’ wel conform de regels was.
“Of kijk naar een gemeente. Die kan een vergunning geven voor mesttransport. Ook deze vergunningen zijn fraudegevoelig: je mag een ton mest vervoeren maar er kan makkelijk wat bij worden gesjoemeld. Met blockchain kun je op zo’n vergunning een digitale vingerafdruk plaatsen, zodat andere instanties – die ook zijn aangesloten op die blockchain – dat kunnen controleren. Maar zo’n blockchain-vergunning moet wel compliant zijn.”
Declarabel werk
Bij Van Doorne kwamen twee jaar geleden de eerste vragen over blockchain voorzichtig binnen. Vervolgens werd het team opgericht. De laatste maanden ziet Vonne Laan een versnelling van het aantal vragen. In het begin is er veel geïnvesteerd om de blockchaintechnologie en de juridische aspecten onder de knie te krijgen, nu vertaalt zich dat naar declarabel werk.
In Laans team werkt – naast een ICT-er – een advocaat gespecialiseerd in het financieel recht, in IT-recht en in privacyrecht (Laan zelf). “Deze advocaten zijn voor het kernteam gekozen omdat hun expertisen vaak nodig zijn bij juridische advisering over blockchain. Bijvoorbeeld als een bedrijf gegevens wil uitwisselen via blockchain, waaronder persoonsgegevens. Dan heb je te maken met de Wet bescherming persoonsgegevens en vanaf mei 2018 met de Europese verordening over persoonsgegevens. De gegevensuitwisseling moet compliant zijn en daarover adviseren wij.”
In hun advies houden de advocaten van Van Doorne rekening met de verschillende designmogelijkheden bij het ontwikkelen van een blockchain. “Zo kunnen privacyprincipes als dataminimalisatie of doelbinding worden betrokken bij de keuze tussen public tegenover. private, permissioned tegenover. permissionless en on-chain of off-chain gegevensopslag”, zegt Laan.
Om die vertaalslag van techniek naar juridisch advies en vice versa te kunnen maken, heeft het Van Doorne-team ervaring opgedaan met blockchain developers: zowel voor publicaties als in de praktijk. “Dit jaar zullen we daarom weer op de Dutch Blockchain Hackathon zijn, ditmaal als ‘Jedi’s’ om alle deelnemers te voorzien van juridische bijstand. Zo kan juridisch advies worden geïncorporeerd in de ontwerpfase.” Hoe dat werkt legt Laan ook uit op de twee aankomende blockchain-events voor juristen van IIR en Ipeg.
Smart contracts
Ook bij Pels Rijcken merken ze de grote interesse voor blockchain. “De vraag is steeds: welke gegevens mag je opslaan? En voldoen processen die in de blockchain worden opgenomen wel aan de wet?” aldus Sandra van Heukelom. “Uit alle maatschappelijk segmenten kloppen ze aan. Overheden zijn en masse bezig met pilots. Van inbeslagname van goederen tot subsidietrajecten voor zonnepanelen – het kan allemaal in een blockchain worden gebracht of in ‘smart contracts’ die op blockchain draaien. Dan kan een subsidieaanvraag in no time worden beoordeeld. Verzekeraars zijn ermee bezig, banken (hypotheekverleningen kunnen via blockchain), de agro- en foodsector, de zorg – bijvoorbeeld het veilig versturen van informatie over bloedtesten. Maar dat moet juridisch wel goed worden geregeld, óók de aansprakelijkheid als er eens iets mis gaat.” Pels Rijcken biedt die zekerheid met een nieuw, innovatief product, het Juridisch Innovatiecertificaat. Begin komend jaar geeft Van Heukelom net als Laan een lezing hierover tijdens een blockchain-workshop voor advocaten van Ipeg.
Olievlek
Volgens Sandra van Heukelom gaan alle bedrijven en instellingen op den duur hun diensten digitaliseren en blockchain wordt dan dé tool, naast AI en self learning machines. “Het gaat groot worden en alle advocaten krijgen ermee te maken.”
Dat speelt volgens Vonne Laan nu al. Willem-Jan Smits gaat nog een stap verder: “Ik ben ervan overtuigd dat blockchain zich als een olievlek over alle sectoren van de economie zal uitbreiden.”
