Bibliotheek

Zoeken in CatalogusPlus

Voordelen van open access

Een publicatie is open access als je vrij bent de publicatie te lezen, downloaden, kopiëren, verspreiden, printen of doorzoeken. De auteur heeft een niet-exclusieve licentie gegeven voor een breed (her)gebruik, maar heeft zijn auteursrechten behouden. Dat maakt het mogelijk om ook zelf het materiaal toegankelijk te maken via internet of te gebruiken als materiaal voor colleges.

Voor het open access maken van een publicatie is het van belang om te weten welke rechten de auteur heeft en indien het werk is uitgegeven, welke rechten de auteur heeft afgestaan aan de uitgever.

Voordeel 1: meer downloads, meer citaties

Uit verschillende onderzoeken, onder meer van de University of Southampton, blijkt dat artikelen die wereldwijd gratis toegankelijk zijn veel vaker worden gedownload en geciteerd. In The effect of open access and downloads ('hits') on citation impact: a bibliography of studies passeren meerdere onderzoeken de revue.

Voordeel 2: hoge score in Web of Science en impactfactor

Soms wordt beweerd dat open access tijdschriften geen hoge impactfactor hebben. Een aantal tijdschriften, zoals PloS Biology (14.672) en CA: Cancer Journal for Clinicians (35.933), heeft inmiddels het tegendeel bewezen. Veel open access tijdschriften worden geïndexeerd in Web of Science en andere databases en beschikken inmiddels over een impactfactor. De impactfactor kunt u opzoeken in de Journal Citation Reports.

Voordeel 3: morele afweging

De toegankelijkheid van kennis wordt niet beperkt door het budget van de bibliotheek of de rijkdom van het land waarin de onderzoeker zich bevindt. Onderzoeksresultaten die door de overheid worden gesubsidieerd, zijn bereikbaar voor iedereen.

Het grootste deel van het wetenschappelijk onderzoek wordt gesubsidieerd door de overheid: de auteur betaalt een significante som aan de uitgever om zijn/haar artikel te publiceren; de auteur mag zijn eigen werk niet (via het internet) verspreiden of moet daar soms extra voor betalen; verliest dikwijls zijn auteursrechten, waardoor hij/zij zijn/haar materiaal niet meer mag gebruiken voor bijvoorbeeld onderwijsdoeleinden, tenzij daar ook weer voor betaald wordt: en de uitgever rekent de bibliotheken en de individuele gebruikers grote sommen aan om diezelfde publicaties te kunnen raadplegen. Onderzoeksgeld wordt hierdoor tot twee- of zelfs driemaal toe aangewend om onderzoeksresultaten bekend te maken.

Voordeel 4: efficiënter

Eén van de conclusies van een onderzoek naar de financiële voordelen van open access is dat bibliotheken miljoenen kunnen besparen door een open access systeem te implementeren.

Rol van bibliotheken, wetenschappers en beleidsmakers

Via het open access model proberen bibliotheken, onderzoekers en sommige commerciële uitgevers een ander model te ontwikkelen om zo weer greep te krijgen op de eigen wetenschappelijke artikelen.

Wat doet de Universiteit van Amsterdam?

De Universiteit van Amsterdam is actief in het wereldwijd toegankelijk maken van wetenschappelijk materiaal. Enkele voorbeelden:

Wat kunnen wetenschappers doen?

  • Publiceer bij voorkeur in goedkopere (society) tijdschriften, open access tijdschriften of tijdschriften die na een bepaalde periode voor iedereen gratis toegankelijk zijn.
  • Probeer zelf het auteursrecht van uw publicaties te behouden.
  • Overweeg zitting te nemen in een editorial board van een open access journal als u daarvoor gevraagd wordt.
  • Beoordeel manuscripten van open access tijdschriften als daarom verzocht wordt.
  • Wijs collega's op de misstanden en de mogelijkheden om de situatie voor de wetenschap te verbeteren.
  • U kunt ook zelf een open access tijdschrift opzetten. NWO heeft hiervoor een stimuleringsfonds.

Meer lezen

Gepubliceerd door  Bibliotheek van de UvA

20 januari 2016