Hoewel de EU-regels inzake consumentenbescherming al bij de strengste ter wereld horen, blijk uit recente zaken als het dieselgateschandaal, dat het moeilijk is om deze in de praktijk volledig af te dwingen. Door de new deal voor de consument kunnen bevoegde instanties namens consumenten groepsvorderingen indienen, en mogen nationale autoriteiten voor consumentenzaken strengere sancties opleggen. Consumenten zullen ook beter worden beschermd wanneer zij online zijn, en praktijken waarbij in bepaalde landen voedsel van mindere kwaliteit wordt geleverd, worden verboden.
Eerste vicevoorzitter Timmermans: "Deze new deal moet leiden tot een eerlijkere eengemaakte markt ten dienste van consumenten en bedrijven. We voeren een Europees recht op collectief verhaal in voor groepen consumenten die schade hebben geleden, zoals we gezien hebben in het recente verleden, maar zorgen ervoor dat dit recht niet kan worden misbruikt. Consumenten zullen weten bij wie zij online kopen, en of verkopers hebben betaald om in de zoekresultaten te verschijnen. De meeste, bonafide bedrijven zullen het makkelijker krijgen. En de weinige bedrijven die opzettelijk misbruik maken van het vertrouwen van de Europese consument, zullen zwaardere geldboetes krijgen."
Věra Jourová, commissaris voor Justitie, Consumentenzaken en Gendergelijkheid voegt hieraan toe: "In een wereld waar de grote bedrijven veel sterker staan dan individuele consumenten, moeten wij de strijd gelijker maken. Groepsvorderingen naar Europees model zijn vooral goed voor de consument, niet alleen voor advocatenkantoren. En met strengere sancties die worden gekoppeld aan de jaarlijkse omzet van een onderneming, krijgen consumentenautoriteiten eindelijk de middelen om malafide ondernemingen tot de orde te roepen. Valsspelers moeten boeten.”
De new deal voor consumenten betekent:
1. Versterking van online-consumentenrechten
- Meer transparantie online – Consumenten die online producten of diensten kopen, moeten meteen duidelijk kunnen zien of het om een professionele verkoper of een particulier gaat, zodat zij weten of hun rechten als consument beschermd zijn als er iets misgaat.
- Meer transparantie over zoekresultaten op onlineplatforms – Consumenten zullen duidelijk worden geïnformeerd wanneer een zoekresultaat wordt betaald door een handelaar. Onlinemarkten zullen de consument bovendien moeten informeren over de belangrijkste parameters die zij gebruiken voor het bepalen van de rangorde van de resultaten. Nieuwe consumentenrechten voor "gratis" digitale diensten — Wanneer consumenten betalen voor een digitale dienst, hebben zij recht op bepaalde informatie en hebben zij 14 dagen bedenktijd ("herroepingsrecht"). De new deal voor consumenten breidt dit recht nu uit tot "gratis" digitale diensten, waarvoor consumenten niet met geld betalen, maar met hun persoonsgegevens. Dit geldt met name voor diensten waarbij gegevens in de cloud worden opgeslagen, sociale media of e-mailaccounts.
2. Consumenten weerbaar maken en schade vergoeden
- Groepsvorderingen op zijn Europees – Door de new deal voor consumenten kunnen bepaalde organisaties, bijvoorbeeld consumentenverenigingen, namens een groep consumenten die door illegale handelspraktijken zijn geschaad, naar de rechter stappen voor een schadevergoeding. In sommige lidstaten kunnen consumenten nu al groepsvorderingen indienen, maar deze mogelijkheid zal nu in alle EU-landen beschikbaar zijn.
Zo zullen slachtoffers van oneerlijke handelspraktijken, zoals misleidende reclame door autofabrikanten die de EU-regels voor de typegoedkeuring van voertuigen of de milieuwetgeving niet naleven (een voorbeeld daarvan is het dieselgate-schandaal), collectief verhaal kunnen halen via een groepsvordering. Tot dusver voorzag het EU-recht niet in een dergelijke collectieve procedure.
Dit model is goed beschermd tegen uitwassen en verschilt duidelijk van de Amerikaanse "class action". Het kan niet worden gebruikt door advocatenkantoren, maar alleen door entiteiten zoals consumentenorganisaties, die geen winstoogmerk hebben en voldoen aan strenge criteria, gecontroleerd door een overheidsinstantie. Dit nieuwe systeem zal ervoor zorgen dat de Europese consumenten ten volle gebruik kunnen maken van hun rechten en een vergoeding krijgen, zonder risico op misbruik of onredelijke eisen.
- Een betere bescherming tegen oneerlijke handelspraktijken – Dankzij de new deal krijgen consumenten in alle lidstaten recht op een individuele oplossing (bijv. financiële compensatie of beëindiging van de overeenkomst) wanneer zij worden getroffen door oneerlijke handelspraktijken, zoals agressieve of misleidende reclame. Deze bescherming verschilt in de EU momenteel sterk van land tot land.
3. Nieuwe, doeltreffende sancties voor inbreuken op de EU-consumentenwetgeving
De consumentenautoriteiten in de EU zijn niet goed uitgerust om praktijken te bestraffen waarbij massaschade ontstaat die een groot aantal consumenten in de hele EU treft. De sancties verschillen momenteel sterk per lidstaat en zijn vaak te laag om echt een ontradende werking te hebben, met name voor bedrijven die in verschillende landen en op grote schaal actief zijn.
Als het voorstel wordt aangenomen, worden de nationale consumentenautoriteiten bevoegd om doeltreffende, proportionele en dus ontradende sancties op gecoördineerde wijze op te leggen. Voor wijdverspreide inbreuken die consumenten in verschillende EU-landen betreffen, wordt de maximale EU-boete opgetrokken tot 4 % van de jaarlijkse omzet van het bedrijf in elke betrokken lidstaat. Het staat de lidstaten vrij om nog hogere maximumboetes in te voeren.
4. Kwaliteitsverschillen van consumentenproducten aanpakken
In het verlengde van de richtsnoeren van de Commissie van september 2017 zal de new deal voor consumenten de Richtlijn oneerlijke handelspraktijken aanpassen. Nationale autoriteiten worden uitdrukkelijk bevoegd voor het beoordelen en aanpakken van misleidende handelspraktijken waarbij producten in verschillende lidstaten als zijnde identiek in de handel worden gebracht, terwijl ze per land qua samenstelling of kenmerken aanzienlijk verschillen.
5. Betere voorwaarden voor ondernemingen
De new deal zal onnodige lasten voor het bedrijfsleven elimineren, onder meer door de opheffing van verplichtingen voor ondernemingen in verband met het herroepingsrecht van de consument. Zo zullen consumenten geen producten meer mogen retourneren die zij al hebben gebruikt (dus niet alleen uitgeprobeerd), en hoeven bedrijven consumenten niet meer te vergoeden voordat zij de goederen daadwerkelijk teruggekregen hebben.
De nieuwe regelgeving geeft bedrijven ook meer flexibiliteit in hun communicatie met consumenten. Zo mogen ze bijvoorbeeld ook gebruik maken van webformulieren of chats in plaats van e-mail, mits de consument de communicatie met het bedrijf kan opslaan.
Volgende stappen
De voorstellen van de Commissie zullen worden besproken door het Europees Parlement en de Raad.
Achtergrond
De new deal voor consumenten bouwt voort op wat de Commissie-Juncker al heeft gedaan om de consument beter te beschermen. In het kader van de strategie voor een digitale eengemaakte markt heeft de Commissie vele initiatieven genomen om de consumentenwetgeving aan de onlinewereld aan te passen, bijvoorbeeld door een einde te maken aan roamingkosten of ongerechtvaardigde geoblocking. Ook de in 2017 aangenomen gemoderniseerde verordening over samenwerking bij consumentenbescherming, zal leiden tot een betere handhaving en grensoverschrijdende samenwerking van consumentenautoriteiten.
De evaluatie van de EU-regels voor consumentenbescherming en recente EU-brede schendingen van deze regels hebben evenwel duidelijk gemaakt dat er nog ruimte voor verbetering was op dit gebied.
De new deal voor consumenten bestaat uit twee voorstellen voor richtlijnen:
- Een voorstel tot wijziging van de Richtlijn over oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten, de Richtlijn ter bescherming van de consument inzake prijsaanduidingen, de Richtlijn over oneerlijke handelspraktijken en de Richtlijn over consumentenrechten. Dit moet de regels voor consumentenbescherming in de EU moderniseren en de handhaving verbeteren, met name in het licht van de digitale ontwikkelingen;
- Een voorstel betreffende representatieve vorderingen ter bescherming van de collectieve belangen van consumenten en tot intrekking van Richtlijn 2009/22/EG.Dit voorstel vergroot de slagkracht in de strijd tegen illegale praktijken en maakt het consumenten makkelijker om verhaal te halen in situaties van massaschade, waarbij velen het slachtoffer zijn van dezelfde schending van hun rechten.
De bijgevoegde mededeling omvat een actieplan voor meer uitgebreide en gecoördineerde handhavingsacties van verschillende autoriteiten en voor meer internationale samenwerking met de autoriteiten van de belangrijkste handelspartners.
Een studie over de transparantie van onlineplatforms, die ook vandaag wordt gepubliceerd, onderbouwt de voorstellen van de new deal. Hieruit blijkt dat meer transparantie online consumenten helpt beslissingen te nemen en hun meer vertrouwen geeft wanneer zij online kopen.
Meer informatie
Voorstel en juridische documenten over de new deal voor consumenten
Factsheets over de new deal voor de consument:
- Voordelen van de new deal voor consumenten
- Voordelen van de new deal voor bedrijven
- Werking van groepsvorderingen
- Resultaten van de Commissie-Juncker op het gebied van consumentenbescherming
- Betere handhaving met geactualiseerde regels voor samenwerking op het gebied van consumentenbescherming
Kwaliteitsverschillen in levensmiddelen
Informatie over de evaluatie van de consumentenwetgeving van de EU