Stel, uw contractpartij levert niet de kwaliteit die u afgesproken had, hoeveel tijd moet u diegene dan gunnen om zijn prestatie te verbeteren? Anders gezegd, wanneer mag u zeggen; “Mijn geduld is op en ik wil het contract ontbinden!”? Deze vragen kwamen aan bod in het arrest Fraanje vs Alukon van de Hoge Raad op 11 oktober 2019. Een belangrijk arrest op het gebied van contractenrecht, in het bijzonder voor partijen die te maken hebben met een wederpartij die zijn verplichtingen uit het contract niet nakomt.
Wanneer kunt u een contract ontbinden?
In de Nederlandse wet is als uitgangspunt voor het ontbinden van een contract artikel 6:265 BW opgenomen. Op grond van dit artikel geeft iedere tekortkoming van een partij in de nakoming van één van haar verbintenissen de wederpartij de bevoegdheid om het contract geheel of gedeeltelijk te ontbinden. Dit tenzij de tekortkoming, gezien haar bijzondere aard of geringe betekenis, deze ontbinding en de gevolgen daarvan niet rechtvaardigt. Daaraan voegt lid 2 van dit artikel toe dat wanneer nakoming van het contract niet blijvend of tijdelijk onmogelijk is, de bevoegdheid tot ontbinding van het contract pas ontstaat wanneer de schuldenaar in verzuim is. Als voor de nakoming van het contract geen termijn is gesteld, treedt verzuim volgens artikel 6:82 lid 1 BW pas in nadat de schuldenaar bij schriftelijke aanmaning in gebreke is gesteld – waarbij een redelijke termijn voor nakoming is gegeven – en nakoming binnen deze termijn uitblijft.
Fraanje vs. Alukon: contract ontbinden op een rechtsgeldige manier?
In de zaak Fraanje vs Alukon heeft Fraanje als hoofdaannemer onder meer kozijnen en beglazing bij onderaannemer Alukon besteld voor een nieuw door haar te bouwen sportpark te Goes. Alukon levert in eerste instantie te laat en vervolgens ook niet de kwaliteit die partijen zijn overeengekomen. Er wordt enkele maanden tussen Fraanje en Alukon gecorrespondeerd en gediscussieerd over de volgens Fraanje niet-tijdige en kwalitatief ondeugdelijke prestaties van Alukon. Vervolgens ontbindt Fraanje de overeenkomst. Volgens zowel de rechtbank als het hof is deze ontbinding niet rechtsgeldig omdat Alukon niet in verzuim zou zijn. Fraanje zou onredelijk korte termijnen voor de nakoming hebben gesteld, waardoor er geen verzuim is ontstaan en de overeenkomst niet ontbonden kon worden. Fraanje laat het er niet bij zitten en gaat in cassatie bij de Hoge Raad. De Hoge Raad oordeelt dat het hof diens werk niet goed heeft gedaan, vernietigt de uitspraak van het hof en gaat uitgebreid in op het leerstuk van verzuim.
Ingebrekestelling bij niet nakomen afspraken contract
Wat is een ingebrekestelling? Volgens artikel 6:82 BW een schriftelijke verklaring, houdende een aanmaning (sommatie, aanzegging) om binnen een redelijke, in de verklaring aangegeven termijn, te presteren conform de afspraken in het contract.
Het doel van de ingebrekestelling is om de schuldenaar nog een laatste termijn voor nakoming van het contract te geven. Voldoet de schuldenaar niet aan de aanmaning, dan treedt het verzuim in op het aangegeven tijdstip. De lengte van de termijn voor nakoming van het contract die aan de schuldenaar moet worden gegeven is afhankelijk van de omstandigheden van het geval.
De Hoge Raad merkt op dat als relevante omstandigheid moet worden meegewogen hoeveel tijd de schuldenaar vóór de aanmaning heeft gehad om zich voor te bereiden. Termijnen die eerder zijn gesteld en eventuele eerdere sommaties kunnen daardoor volgens de Hoge Raad van belang zijn bij de beoordeling van de redelijkheid van de in de aanmaning genoemde termijn. Als eerder termijnen zijn gesteld of een sommatie is verstuurd, kan de termijn die bij de finale ingebrekestelling is gegeven verkort worden, waarna de schuldenaar in verzuim geraakt.
Verzuim zonder ingebrekestelling
Ook zonder ingebrekestelling kan verzuim intreden. Artikel 6:83 BW noemt drie gevallen waarin het verzuim zonder ingebrekestelling intreedt, maar dit is geen limitatieve opsomming. Het is dan ook goed om te weten dat een beroep op het ontbreken van een ingebrekestelling naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar kan zijn. In een aantal vonnissen werd zelfs geconcludeerd dat een ingebrekestelling geheel achterwege kon blijven en de schuldenaar door de omstandigheden zonder ingebrekestelling in verzuim was geraakt.
Verzuim schuldenaar bij niet toereikend reageren
De Hoge Raad overweegt dat het verzuim van de schuldenaar ook kan intreden wanneer de schuldenaar niet of niet toereikend reageert op een verzoek van de schuldeiser om binnen een redelijke termijn toe te zeggen dat hij binnen een gestelde, eveneens redelijke, termijn zal nakomen. Ook wanneer de schuldenaar nalaat om zich binnen een redelijke termijn uit te laten over de wijze waarop en de termijn waarbinnen hij door de schuldeiser omschreven gebreken in de uitvoering van de overeenkomst zal herstellen, kan verzuim intreden. Wat in dat verband een redelijke termijn voor de uitlating van de schuldenaar is, hangt af van de omstandigheden. Daarbij kan mede een rol spelen of de gestelde termijn gebruikelijk is in de branche waarin partijen actief zijn.
De eisen die daarbij aan de reactie van de schuldeiser mogen worden gesteld, zijn eveneens afhankelijk van de omstandigheden. Daarbij is volgens de Hoge Raad onder meer van belang hoe concreet de schuldeiser de te herstellen gebreken heeft aangeduid en hoe specifiek hij heeft aangedrongen op een mededeling van de schuldenaar. Bij de beoordeling of de schuldeiser uit de reactie of de opstelling van de schuldenaar heeft mogen afleiden dat de schuldenaar niet of niet tijdig zou nakomen, kunnen ook latere feiten en omstandigheden (zoals mededelingen) van belang zijn.
Deformalisering wettelijke regels omtrent ingebrekestelling en verzuim
De belangrijkste overweging van de Hoge Raad is echter wellicht wel die in r.o. 3.2.2. waarin staat dat de wettelijke bepalingen omtrent ingebrekestelling en verzuim in de artikelen 6:82 BW en 6:83 BW niet zozeer strakke regels betreffen die door de schuldeiser volgens de letter van de wet moeten worden toegepast, maar meer als leidraad moeten worden gezien; “Deze bepalingen beogen veeleer de rechter de mogelijkheid te geven om in de gevallen dat partijen – zoals meestal – zonder gedetailleerde kennis van de wet hebben gehandeld, tot een redelijke oplossing te komen naar gelang van wat in de gegeven omstandigheden redelijkerwijs van hen mocht worden verwacht.” Feitelijk is dit een stevige deformalisering van de wettelijke regels omtrent ingebrekestelling en verzuim en geeft het ruim baan aan de rechtspraak om een zaak in te kleuren met “de omstandigheden van het geval”, hetgeen een zeer open norm is. De Hoge Raad heeft de zaak Fraanje vs Alukon verwezen naar het Hof Arnhem-Leeuwarden voor verdere behandeling en aan haar de schone taak gegeven om alle omstandigheden in die zaak mee te nemen en af te wegen tegen het belang van beide partijen. To be continued.
Uw belangen goed behartigd bij een contract ontbinden
Heeft u vragen over een wederpartij die zijn contract niet nakomt of te laat levert en wilt u de overeenkomst ontbinden? Neemt u dan contact op met LVH advocaten.
