De zorgplicht bij bomen: wie is waar verantwoordelijk voor?

Er zijn meerdere onderzoeken die een positieve relatie aantonen tussen groen en gezondheid. Ofwel, groen is gezond. En een groene leefomgeving zal dus bijdragen aan de gezondheid.

Ook gemeenten zijn zich hier steeds bewuster van. De initiatieven voor het vergroenen van de omgeving springen als paddenstoelen uit de grond. Hierbij is van belang dat gemeenten zich daarbij wel bewust moeten zijn van de zorgplicht die op een eigenaar van bomen en andere beplanting rust.

In deze blog ga ik in op de zorgplicht van eigenaren van bomen. Waar moeten zij op letten? En welke rol is weggelegd voor grootgroenvoorzieners en hoveniers die werkzaamheden aan die bomen uitvoeren? Voor de uiteenzetting refereer ik aan een recente uitspraak. In deze uitspraak is een gemeente aansprakelijk gehouden voor schade ontstaan bij een derde door het rooien van bomen. Ik ga daarbij specifiek in op de zorgplicht en geef hierbij handvatten hoe daar mee kan worden omgegaan.

Zorgplicht en de zogenaamde Kelderluikcriteria

Een eigenaar van een groenstrook met bomen of andere beplanting heeft een zorgplicht. Waarbij deze zorgplicht inhoudt dat risico’s op schade aan eigendommen van anderen door beplanting, worden beperkt.

In de jurisprudentie zijn criteria ontwikkeld om te beoordelen of een eigenaar onrechtmatig handelt als hij zijn zorgplicht niet (voldoende) nakomt.

• Een eigenaar dient maatregelen te treffen die van haar als zorgvuldig handelend eigenaar van beplanting op een specifieke plaats redelijkerwijze mogen worden verlangd. Dit alles, ter beperking van het risico dat schade zou worden toegebracht aan eigendommen van anderen.
• Of, vervolgens, die eigenaar voldoende maatregelen heeft getroffen, hangt af van de concrete omstandigheden van het geval. Maar ook van de aard en de ernst van de schade en de mate van bezwaarlijkheid en gebruikelijkheid van de te nemen veiligheidsmaatregelen.

Uitspraak over de zorgplicht van gemeenten bij beplanting

Op 9 april 2020 heeft de rechtbank Oost-Brabant een uitspraak gedaan over de zorgplicht van een gemeente als eigenaar van beplanting. Wat was daar aan de hand?

Onrechtmatig handelen gemeente door schending van de zorgplicht

Een eigenaar van een woning, ik noem hem De Jong, heeft een tuin die grenst aan een groenstrook van de gemeente. In deze groenstrook staan een aantal bolacacia’s en een aantal lage heesters. Deze groenstrook wordt gescheiden van de tuin van De Jong door een scheidsmuur.

De gemeente rooit in het najaar van 2018 de bomen in de groenstrook. Kort na het rooien van deze bomen zakt de muur naar een kant door.

Aansprakelijkstelling van de gemeente

De Jong houdt de gemeente aansprakelijk voor de schade aan de muur. En start een juridische procedure om de schade vergoed te krijgen. Daarbij voert De Jong aan dat de gemeente onrechtmatig heeft gehandeld. En dat de gemeente gehouden is de daardoor geleden schade te vergoeden.

Maatregelen treffen ter voorkoming van schade

De Jong legt aan zijn vordering ten grondslag dat de gemeente verplicht is die maatregelen te treffen die voorkomen dat schade wordt toegebracht aan eigendommen van derden. Op de gemeente rust in dat verband een zorgplicht. De gemeente is immers eigenaar van de groenstrook en de daarop aanwezige beplanting.

Daarnaast betoogt De Jong dat de gemeente deze zorgplicht heeft geschonden. Volgens De Jong is namelijk geen deugdelijk onderhoud gepleegd aan de wortels en takken van de beplanting in de groenstrook. Vervolgens zou de gemeente onzorgvuldig hebben gehandeld door de bomen te verwijderen zonder passende voorzorgsmaatregelen. Dit resulteerde in een ingezakte scheidsmuur. Hierdoor zou de gemeente niet voldaan hebben aan haar zorgplicht als eigenaar van de beplanting.

Oordeel rechtbank: zorgplicht van de gemeente

De rechtbank oordeelt dat de gemeente gemotiveerd aan dient te geven dat er wél onderhoud is gepleegd. Dit kon de gemeente niet; er kon niet geconcretiseerd worden wanneer, hoe en door wie er precies controles zijn uitgevoerd. Daarbij komt dat de hoveniers de controles uitvoerden door in hun auto langs de groenstrook te rijden. De rechtbank oordeelt dat het bijna onmogelijk is om vanuit een auto de toestand van de begroeiing aan de kant van de muur te inspecteren. Zeker nu de bomen op maar 90 cm van de muur geplaatst waren.

Geen onderhoud aan bomen

Bovendien geeft de gemeente toe dat gedurende de afgelopen 15 jaar aan de kant van de bomen richting de muur geen onderhoud is gepleegd. De gemeente merkt wel op dat als er sprake was van wildgroei of wortelontwikkeling zij uiteraard onderhoud gepleegd had. Maar volgens de gemeente waren er geen zichtbare problemen.

Hier oordeelt de rechtbank dat bij beplanting die door en over de muur heen groeide, wel sprake is van wildgroei. Dit had door de hoveniers gecorrigeerd moeten worden. Bovendien ontbreken de verslagen van hoveniers. Zodoende is niet duidelijk wat er precies is geconstateerd of uitgevoerd tijdens de controles.

Schending zorgplicht en vergoeding schade

De rechtbank oordeelt gezien deze omstandigheden dat de gemeente haar zorgplicht heeft geschonden. Derhalve moet de gemeente de financiële gevolgen dragen.

In dit geval had van de gemeente verwacht mogen worden dat zij de groenstrook (deugdelijk) zou onderhouden. Juist omdat dit een gebruikelijke maatregel is. Zij had moeten inzien dat er een aanzienlijke kans was dat de wortels en takken schade zouden toebrengen aan de muur van De Jong, en deze maatregel voor haar niet bezwaarlijk was.

Les voor de praktijk in het kader van de zorgplicht

Eigenaren van bomen en beplanting moeten zich bewust zijn van de zorgplicht die op hen rust. Beplanting moeten zij onderhouden ter voorkoming van schade aan eigendommen van anderen.

Daarbij moet een eigenaar maatregelen treffen die op een specifieke plaats redelijkerwijze mochten worden verlangd. Die maatregelen zijn dan ook gericht op het beperken van het risico dat schade wordt toegebracht aan (zaken van) anderen.

Rol weggelegd voor grootgroenvoorzieners en hoveniers

Bij het onderhoud aan de beplanting is het aan te raden daarbij specialisten op dat gebied te betrekken, zoals grootgroenvoorzieners en hoveniers. Grootgroenvoorzieners en hoveniers hebben de kennis en kunde in huis. Het advies is duidelijke afspraken te maken; wat verwachten partijen van elkaar, op welke wijze moeten de controles worden uitgevoerd en hoe wordt een en ander gemonitord.

Vastlegging van uitgevoerde werkzaamheden

Het is goed om een periodieke controle te laten plaatsvinden en daarvan verslagen te maken. Daarmee kan dan aangetoond worden op welke wijze een eigenaar voldaan heeft aan zijn zorgplicht, maar ook op welke wijze een deskundige partij uitvoering heeft gegeven aan zijn opdracht. Dat kan dus inhouden dat een grondgroenvoorziener of hovenier te allen tijde (kort) verslag doet van zijn werkzaamheden. Zelfs als er niets opvallends is geconstateerd.

Immers, bij de vraag of de zorgplicht is nageleefd, dient een eigenaar aan te tonen dat voldoende maatregelen zijn getroffen. Dat hangt af van meerdere factoren, namelijk: de concrete omstandigheden van het geval, de aard en de ernst van de schade en de mate van bezwaarlijkheid en gebruikelijkheid van de te nemen veiligheidsmaatregelen.

Wij denken graag met je mee

Zijn er twijfels of bepaalde maatregelen te bezwaarlijk zijn of werkzaamheden goed worden uitgevoerd in het kader van de zorgplicht? Neem dan contact op, zodat we de situatie kunnen bespreken. Wij denken graag mee hoe om te gaan met de zorgplicht die hier aan de orde is.