Volgens de wetgever bepalen partijen over welke geschilpunten de bestuursrechter zich dient uit te laten. Ambtshalve toetsing door de bestuursrechter is uitzonderlijk en komt uitsluitend voor in het geval van voorschriften van openbare orde. Dit brengt mee dat de bestuursrechter niet gehouden is om besluiten ambtshalve te toetsen aan regels van materieel bestuursrecht.
Vanwege het overwegend dwingende rechtskarakter van het materiële bestuursrecht is dit echter niet vanzelfsprekend. In dit proefschrift wordt onderzocht of (en zo ja: in hoeverre) het huidige overwegende verbod van ambtshalve toetsing gerechtvaardigd is.