Hoge Raad 16-04-2019, 18/00573 (Heringa II. Hulp bij zelfdoding door niet-arts)
| ECLI | ECLI:NL:HR:2019:598 Meer over deze zaak:
★★   |
|---|---|
| Citeertitel | RNL2019-488229 |
| Datum | 16-04-2019 |
| Inhoudsindicatie | Hulp bij zelfdoding van zijn (stief)moeder door niet-arts, art. 294.2 Sr. 1. Overmacht in de zin van noodtoestand? 2. Verweer dat art. 294.2 Sr buiten toepassing moet blijven omdat toepassing daarvan in strijd is met art. 8 EVRM. Kan verdachte zich als naaste van (stief)moeder beroepen op eerbiediging van zijn privéleven? Ad 1. HR herhaalt relevante overwegingen uit ECLI:NL:HR:2017:418 m.b.t. strafbaarheid van hulp bij zelfdoding en uitzonderlijke omstandigheden waaronder in art. 293 en 294 Sr strafbaar gestelde handelingen gepleegd door niet-arts gerechtvaardigd kunnen worden geacht. Bij beoordeling van beroep op overmacht in de zin van noodtoestand heeft Hof tot uitgangspunt genomen dat wetgever m.b.t. verlenen van hulp bij zelfdoding en toepassen van euthanasie heeft voorzien in bijzondere en specifieke rechtvaardigingsgrond die zich beperkt tot handelen van artsen en heeft het vervolgens onderzocht of zich niettemin "uitzonderlijke omstandigheden" hebben voorgedaan op grond waarvan tlgd. handelingen van verdachte - die hoedanigheid van arts miste - gerechtvaardigd kunnen worden geacht. Daarvan uitgaande heeft Hof verweer verworpen. Door aldus te oordelen heeft Hof voornoemd toetsingskader niet miskend. Dat oordeel is ook niet onbegrijpelijk, in aanmerking genomen dat Hof aan zijn vaststellingen kennelijk en niet onbegrijpelijk gevolgtrekking heeft verbonden dat niet aannemelijk is geworden dat geen redelijk alternatief bestond voor door verdachte gemaakte keuze om zijn (stief)moeder bij haar zelfdoding behulpzaam te zijn, noch voor wijze waarop en omstandigheden waaronder uitvoering van die keuze is geschied. HR merkt op dat opvatting dat ingeval door verdachte die geen arts is beroep is gedaan op overmacht in de zin van noodtoestand, rechter bij beoordeling van dat verweer nooit omstandigheden mag betrekken die ook tot uitdrukking komen in zorgvuldigheidseisen a.b.i. in art. 293.2 Sr, geen steun vindt in het recht. Die voor arts geldende zorgvuldigheidseisen zijn als zodanig niet van toepassing in geval als het onderhavige waarin verdachte - cruciale - hoedanigheid van arts mist (vgl. ECLI:NL:HR:2017:418, rov. 4.3). Het is evenwel niet uitgesloten dat omstandigheid die i.h.k.v. die zorgvuldigheidseisen relevant is, ook van belang kan zijn voor beoordeling van - in geval als het onderhavige slechts bij hoge uitzondering te aanvaarden - beroep op overmacht in de zin van noodtoestand, bijvoorbeeld bij beoordeling van eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Ad 2. Hof heeft geoordeeld dat uit rechtspraak van EHRM niet kan worden afgeleid dat toepassing van art. 294.2 Sr in geval als het onderhavige - waarin verdachte, die t.t.v. handelen hoedanigheid van arts miste, naast familielid bij zelfdoding behulpzaam is geweest en deze middelen daartoe heeft verschaft - in strijd is met bij art. 8 EVRM gewaarborgd recht op eerbiediging van persoonlijke levenssfeer. Dat oordeel is juist, mede gelet op in CAG samengevatte jurisprudentie van EHRM, waaruit o.m. naar voren komt dat lidstaten op dit terrein ruime "margin of appreciation" toekomt. Volgt verwerping. Vervolg op ECLI:NL:HR:2017:418. |
| Recht.nl artikel | Zeer strenge eisen aan hulp bij zelfdoding door niet-arts blijft in stand (16-04-2019) |
| De 99-jarige (stief)moeder van de heer Heringa verbleef in een verzorgingstehuis. Zij leed aan hartfalen, had ernstige rugklachten en was nagenoeg blind. In 2008 heeft Heringa, die geen arts is, haar op haar uitdrukkelijke verzoek medicijnen verstrekt die zij heeft ingenomen, waarna zij is overleden. Heringa heeft het hele proces op video opgenomen, waaronder een gesprek waarin zijn (stief)moeder zei dat zij klaar was met het leven. Heringa heeft zich in de strafzaak beroepen op noodtoestand, een vorm van overmacht, omdat de huisarts had geweigerd medewerking te verlenen aan euthanasie en hij zich moreel verplicht voelde zijn (stief)moeder te helpen bij het realiseren van de door haar uitdrukkelijk gewenste dood. De Hoge Raad sprak zich eerder ook al uit over deze zaak. De veroordeling blijft in stand. > Veroordeling Heringa wegens bieden van hulp bij zelfdoding moeder blijft in stand (Rechtspraak.nl) > Meer over deze zaak >> > Heringa-arrest (Hetrechtenstudentje.nl) | |
| Recht.nl artikel | Herstelsanctie tot voorkomen van herhaling vs. preventieve herstelsanctie (21-06-2019) |
| Welke relatie bestaat er tussen artikel 5:2 lid 1 onder b Awb en artikel 5:7 Awb? Kunnen in deze twee artikelen twee verschillende vormen van preventieve handhaving worden gelezen, te weten een herstelsanctie tot het voorkomen van herhaling en een preventieve herstelsanctie?
> Antwoorden Kamervragen over preventieve handhaving in het bestuursrecht (Rijksoverheid.nl) > Minister voor Rechtsbescherming bevestigt: De Awb kent twee vormen van preventieve handhaving (Stibbeblog.nl) > Toekomstige overtredingen; herhaling voorkomen of preventief handhaven? (Potjonker.nl) | |
| Recht.nl artikel | De betekenis van de toestemming in het (medisch) strafrecht (03-09-2019) |
| Volgens het adagium volenti non fit iniuria geschiedt jegens hem die toestemt geen onrecht. De toestemming van het
slachtoffer kan in een concreet geval in de weg staan aan de strafrechtelijke aansprakelijkheid van de
verdachte. In deze bijdrage wordt de betekenis van de toestemming in het strafrecht geduid, waarbij
in het bijzonder wordt ingegaan op (vormen van toestemming bij) delicten die samenhangen met de
medische beroepsuitoefening.
> Volenti non fit iniuria (Sven Bakker en Liselotte Postma, Leidenuniv.nl | Strafblad 2019/25) | |
| Recht.nl artikel | Proefschrift: Uitzonderlijke excepties in het strafrecht (10-12-2021) |
| Een sportwedstrijd is een voorbeeld van een setting waarin deelnemers meestal niet vervolgd worden voor acties die daarbuiten wel als strafbaar worden gezien. Denk aan een zware tackle in het voetbal. Ook bij andere spelsituaties, bijvoorbeeld een uit de hand gelopen potje brassen door studenten, komt niet snel een rechter aan te pas. Iets vergelijkbaars zie je in de zorg; een arts die pijn veroorzaakt bij een patiënt zal zelden strafrechtelijk worden vervolgd. Hetzelfde geldt voor een rapper of een cabaretier met provocerende of beledigende teksten; die kan zich in veel gevallen beroepen op de artistieke expressie en de vrijheid van meningsuiting. Opvallend is dat geen van deze voorbeelden expliciet als strafuitsluitingsgronden in de wet zijn opgenomen. Dat betekent dat rechters sterk zijn overgeleverd aan eigen interpretatie van strafwaardigheid, wat leidt tot uiteenlopende jurisprudentie. > Uitzonderlijke excepties in het strafrecht: een zoektocht naar systematiek bij de beslissingen omtrent uitsluiting van strafrechtelijke aansprakelijkheid in bijzondere contexten (Sven Bakker, Erasmus Universiteit Rotterdam) | |
| Recht.nl artikel | Heringa-arrest (09-01-2023) |
|
In deze zaak gaat het over Heringa, die in 2008 zijn 99-jarige stiefmoeder opzettelijk heeft geholpen bij zelfdoding. Heringa deed beroep op overmacht in de zin van noodtoestand, art. 8 lid 1 EVRM en psychische overmacht.
Uiteindelijk komt de zaak bij de Hoge Raad terecht, die het beroep van Heringa verwerpt. Als gevolg hiervan wordt Heringa veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van zes maanden wegens hulp bij zelfdoding. > Heringa-arrest (Hetrechtenstudentje.nl) | |
| Tijdschriftartikel | Hoge Raad 16-04-2019 |
| SR 2019/100 | |
| Hulp bij zelfdoding van zijn (stief)moeder door niet-arts. Overmacht in de zin van noodtoestand? Kan verdachte zich als naaste van (stief)moeder beroepen op eerbiediging van zijn privéleven? | |
| Tijdschriftartikel | Hoge Raad 16-04-2019 (met noot) |
| J.F.M. Wasser | |
| GZR 2019/104 | |
| Zaak Heringa. Vervolg op ECLI:NL:HR:2017:418. Er is niet voldaan aan de eisen van overmacht in de zin van noodtoestand (in dergelijke uitzonderlijke gevallen). Artikel 294 lid 2 Sr is niet in strijd met artikel 8 EVRM. | |
| Tijdschriftartikel | Hoge Raad 16-04-2019 |
| NJB 2019/937 | |
| Hulp bij zelfdoding | |
| Tijdschriftartikel | Hoge Raad 16-04-2019 (met noot) |
| C. van Oort | |
| JIN 2019/74 | |
| Zaak Heringa, Hulp bij zelfdoding door niet-arts. | |
| Tijdschriftartikel | Hoge Raad 16-04-2019 |
| RvdW 2019/535 | |
| Hulp bij zelfdoding van zijn (stief)moeder door niet-arts, art. 294.2 Sr. 1. | |
| Tijdschriftartikel | Hoge Raad 16-04-2019 |
| NBSTRAF 2019/152 | |
| Overmacht, Noodtoestand, Euthanasie, Recht op privacy. | |
| Tijdschriftartikel | Hoge Raad 16-04-2019 (met noot) |
| T.M. Schalken | |
| GJ 2019/77 | |
| Hoge Raad, Hulp bij zelfdoding, Strafbaarheid verdachte, Beroep op overmacht in de zin van noodtoestand, Art. 8 EVRM, Beroep op eerbiediging privéleven, Beroep verworpen. | |
| Tijdschriftartikel | Hoge Raad 16-04-2019 (met noot) |
| P.A.M. Mevis | |
| NJ 2019/336 | |
| Hulp bij zelfdoding van (stief)moeder door niet-arts. 1. Geen overmacht in de zin van noodtoestand. | |
| Gerelateerd | ▶ ECLI:NL:HR:2017:418, Heringa I. Hulp bij zelfdoding door niet-arts ★★★ |
| Gerelateerd | ▶ ECLI:NL:PHR:2018:1385, Heringa II. Hulp bij zelfdoding door niet-arts ★★ |
| Gerelateerd | ▶ ECLI:NL:GHSHE:2018:345, Heringa II. Hulp bij zelfdoding door niet-arts ★★ |
| Gerelateerd | ▶ ECLI:NL:GHARL:2015:344 ★ |
| Gerelateerd | ◁ ECLI:NL:PHR:2019:1338, Koffie-euthanasie. Euthanasie demente patiënt ★ |
| Gerelateerd | ◁ ECLI:NL:PHR:2022:758 ★ |
| Gerelateerd | ◁ ECLI:NL:PHR:2022:757 ★ |
| Gerelateerd | ◁ ECLI:NL:OGEAM:2019:34 |
